Cümhuriyyət tariximizin varislərindən biri haqqa qovuşdu

Bir əsr bundan əvvəl, 1919-cu ilin mayında Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parlamentinin xüsusi qərarına əsasən, dövlət hesabına ali təhsil almaq üçün xaricə göndərilmiş 102 tələbədən biri də Mirismayıl Seyidzadə idi.  Cümhuriyyət tələbəsi olan Mirismayıl Seyidzadənin özündən sonra Türk dünyasına  qoyduğu layiqli varisi, Türkiyənin ən nüfuzlu ali təhsil müəssisələrindən olan Orta Doğu Texnik Universitetinin sabiq rektoru, professor  Nuri Saryal isə dekabrın 22-də  91 yaşında vəfat edib.

Bu haqda xəbəri N.Saryalın qızı Zümrüt Begüm Ögel özünün Facebook  səhifəsində yayıb. "Bu sabah  ODTÜ-nun sabiq rektorlarından professor, doktor Nuri Saryalı  ani bir ürək çatışmazlığı üzündən itirdik. Çox yaxşı bir ata, sevgi dolu bir insan, dəyərli elm adamı və örnək vətənsevər idi".
 

Uzun illərdir ki, Türkiyənin elm, təhsil ictimaiyyətində adı yaxşı tanınan, Azərbaycan sevdalısı Nuri Saryal kimdir? 

Nuri Saryal 1929-cu  il sentyabrın 22-də Bakıda anadan olub. Ailə 1931-ci ildə Türkiyə Respublikası vətəndaşlığına keçərkən Saryal soyadını qəbul edib.  N. Saryal 1941-ci ildə Türk Maarif Cəmiyyətinin ibtidai məktəbini, 1947-ci ildə isə Atatürk Liseyini bitirib. 1947-1948-ci illərdə İstanbulda Robert Kollecində ingilis dili təhsili alıb.  1948-1952-ci illərdə Robert Kollecinin Mühəndislik Məktəbini əla qiymətlərlə bitirib və maşınqayırma mühəndisi diplomu,  1952-1953-cü illərdə  Purdye Universitetində  (ABŞ, İndiana)  magistr,  1953-cı ildən etibarən Berlin Texniki Universitetində doktorantura pilləsi üzrə təhsil alıb və 1956-cı ildə elmi işini müdafiə edib.  

1962-ci ildən Ankarada  Orta Doğu Texnik Universitetinin Maşınqayırma mühəndisliyi kafedrasında dosent köməkçisi kimi işləməyə başlayıb.  1963-cü ildə həmin kafedranın müdiri seçilib (1965-ci ilə qədər), 1964-cü ildə isə ODTU-nun rektor köməkçisi vəzifəsinə irəli çəkilib və 1969-cu ilə qədər bu vəzifədə çalışıb. 1966-cı ildə dosentliyə yüksəlib.  Onun elmi araşdırma mövzusu "Termal gərginliklərin elektrik analogiyası ilə müəyyən edilməsi" olub. 1970-1972-ci illərdə A.  Humboldt Vəqfi təqaüdçüsü olaraq Münhen Texniki Universitetində "İstilik transferi və termal gərginlik problemlərinin elektrik analogiyası ilə həlli" mövzusundan dərs deyib. Həmçinin burada dərslik kitabı nəşr edilib. 1975-ci ildə ODTU Maşınqayırma mühəndisliyi kafedrasında professor heyətinə seçilib. 1977-ci ildə Türkiyənin ən güclü və ən məşhur universitetlərindən hesab edilən ODTU-nun rektoru olub.  1979-cu ildə öz istəyi ilə rektorluqdan ayrılıb və Almaniya  universitetlərində mühazirə və  seminarlar verib. 1979-1980-ci illərdə Münhen Texniki Universitetinə dəvət edilib və iki semestr dərs deyib,  araşdırmalar aparıb. Həmçinin  1996-cı ilə qədər ODTU-dakı professorluq işini də davam etdirib.

N. Saryal 1952-ci ildən etibarən Maşınqayırma mühəndisləri Otağının, 1965-ci ildə qurduğu Türk İstilik Elmi və Texniki Dərnəyinin, 1962-ci ildən 2004-cü ilə qədər Türk-Alman Mədəni Müzakirə Qurumunun idarə heyətinin üzvü,  1998-ci ildən 2003-cü ilə qədər bu qurumun  rəhbəri olub. 1981-ci ildən 1993-cü ilə qədər Türk İstilik Elmi və Texniki Dərnəyinin rəhbəri, 1982-ci ildən etibarən Ankara Humboldt Təqaüdçüləri Dərnəyinin qurucu üzvü,  1982-ci ildən etibarən Dünya Enerji Şurasının Türk Milli Komitəsinin, 1992-ci ildən Almaniyada Magistr təhsilli məzunlar dərnəyinin,  eləcə də  DAAD-ın (Alman Elm Adamları Mübadilə Dərnəyinin) fəxri üzvü olub.  2001-ci ildən 2009-cu ilə qədər Ankara Humboldt Təqaüdçüləri Dərnəyinin idarə heyətinə rəhbərlik edib.  

 

1992-ci ildə Almaniya Federativ Respublikasının prezidenti tərəfindən birinci dərəcəli Yüksək Ləyaqət Nişanı ilə təltif edilib. Nuri bəy Türkiyənin elektron sənayesinin öndəri "Aselsan" kimi təsislərin qurucularından biri idi.

Görkəmli alim uzun müddət Türkiyədəki Azərbaycan Kültür Dərnəyinin fəallarından olub. Dəfələrlə Azərbaycana  səfər edib və bir sıra elmi mərkəzlərlə yaxından tanış olub.
Onun  Ankaradakı evinin önündə 12 metrlik Azərbaycan bayrağı dalğalanır.
 
 

Qeyd edək ki,  Nuri Saryalın atası Mir İsmayıl Seyidzadə 1917-ci ildə Lənkəran kişi gimnaziyasını bitirib, daha sonra Kiyev Politexnik İnstitutunun Elektrotexnika şöbəsində 2-ci kursadək oxuyub, lakin maddi çətinlik üzündən təhsilini davam etdirə bilməyib.  Parlamentin 1919-cu il 1 sentyabr tarixli qərarına əsasən, təhsilini elektrotexnika sahəsində davam etdirmək üçün Berlin Universitetinə (Almaniya) göndərilib. Mir İsmayıl Seyidzadə  Azərbaycanda  sovet hakimiyyəti  qurulduqdan sonra Türkiyəyə mühacirət etməyə məcbur qalıb. Türkiyədə yaşayarkən türkcə “Bakı rüzgarı”  adlı kitab da yazıb.  

 (Azərbaycan müəllimi)