Bu gün, 12 noyabr, Azərbaycan Konstitusiyası Günüdür. Həmçinin 2025-ci il ölkəmizdə “Konstitusiya və Suverenlik İli” elan edilib.
Bəs bu gün məktəblərdə və ümumilikdə təhsil sistemimizdə Konstitusiya ilə bağlı mövzulara yetərincə yer verilir? Bundan əlavə, əvvəllər məktəblərdə “Konstitusiyanın əsasları” fənni tədris edilirdi, lakin hazırda bu dərs proqramda yoxdur. Sizcə, həmin fənnin tədrisinin bərpasına ehtiyac varmı?
AzEdu.az mövzu ilə bağlı Elm və Təhsil Nazirliyi yanında İctimai Şuranın katibi Günay Əkbərova ilə əlaqə saxlayıb.
Konstitusiya yalnız dərs zamanı deyil, məktəb həyatının ruhuna çevrilməlidir:
“Konstitusiya təkcə hüquqi sənəd deyil, bir xalqın özünə verdiyi sözdür. O, dövlətlə vətəndaş arasında yazılmamış, amma dərin bir mənəvi bağ yaradır. Bu mənada Konstitusiya Günü bizim üçün təkcə tarixi deyil, həm də mənəvi bayramdır, çünki hər maddəsində azadlıq, bərabərlik və milli kimliyimiz dayanır.
Düzünü desək, məktəblərdə bu mövzuya bəzən sadəcə formal şəkildə yanaşılır. Uşaqlar bəzən Konstitusiyanı “maddələr toplusu” kimi görürlər, halbuki o, əslində həyatın özüdür - insanın haqqını, borcunu, azadlığını izah edən canlı bir sənəddir. Məncə, Konstitusiya yalnız dərs zamanı deyil, məktəb həyatının ruhuna çevrilməlidir.
Əvvəllər tədris olunan “Konstitusiyanın əsasları” fənninin yenidən dərs proqramına daxil edilməsi çox önəmlidir. Bu sadəcə qanunları öyrətmək deyil, həm də düşünən, sorğulayan və hüquqlarını tanıyan gənclər yetişdirmək deməkdir. Uşaqlar bu dərsdə “Mənim hüquqlarım nələrdir?”, “Vətənimə necə faydalı ola bilərəm?” kimi suallara cavab tapmalıdırlar".
Məktəblərdə bu mövzunu daha maraqlı və interaktiv şəkildə öyrətmək mümkündür:
“Məktəblərdə “Mən deputat olsaydım…” adlı debatlar, “Mənim hüquqlarım” adlı rəsm və video-müsabiqələri, “Kiçik parlament” oyunları təşkil oluna bilər. Dünyada bu mövzuda çox maraqlı təcrübələr var.
Məsələn, Finlandiyada uşaqlar erkən yaşlardan “Vətəndaşlıq dərsi” keçirlər. Hər sinif öz kiçik “parlamentini” qurur, qərarlar qəbul edir və bununla da demokratiyanın necə işlədiyini oyun şəklində öyrənirlər.
Almaniyada məktəblərdə “Demokratiya günü” keçirilir, şagirdlər bir günlüyə sinif rəhbəri, bələdiyyə üzvü və ya jurnalist roluna girir, qanunun və məsuliyyətin necə işlədiyini özləri yaşayır.
Yaponiyada isə Konstitusiyanın əsas prinsipləri - sülh, insan haqları və xalq suverenliyi dərs proqramının bütün fənlərinə sanki incə bir ip kimi toxunub: ədəbiyyatda, tarixdə, hətta musiqidə belə bu dəyərlər hiss olunur.
Bizdə də belə yanaşmalar olsa, uşaqlar Konstitusiyanı əzbərləmədən, onu hiss edərək öyrənərlər. Məsələn, məktəblərdə “Mən deputat olsaydım…” adlı debatlar, “Mənim hüquqlarım” adlı rəsm və video-müsabiqələri, “Kiçik parlament” oyunları təşkil oluna bilər.
2025-ci ilin “Konstitusiya və Suverenlik İli” bu baxımdan yeni bir başlanğıcdır. Əgər biz bu ili sadəcə tədbirlərlə deyil, maarifləndirici layihələrlə, interaktiv dərslərlə, gənclərin öz fikirlərini sərbəst ifadə edə bildiyi platformalarla qeyd etsək, nəticədə Konstitusiya yalnız kitab səhifələrində deyil, insanların düşüncəsində və davranışında da yaşayacaq.
Bir sözlə, Konstitusiyanı öyrətməkdən çox, onu sevdirmək lazımdır. Çünki sevdiyi qanunu insan qorumağa da həmişə hazır olur".
