Müəllimlik peşəsi hər bir ölkənin təhsil sistemində əsaslı rol oynayır. Bu peşəyə olan münasibət, verilən dəyər və ən əsası maddi təminat, müəllimlik sənətinin nüfuzuna və cəmiyyət tərəfindən necə dəyərləndirildiyinə birbaşa təsir göstərir.
AzEdu.az müəllimlərə ən yüksək və ya aşağı maaş verən ölkələrlə bağlı araşdırma edib.
Araşdırmaya görə, OECD-nin 2024-cü il “Education at a Glance” hesabatına əsasən 15 illik təcrübəsi olan yuxarı orta məktəb müəllimlərinin illik maaşları ölkələr üzrə kəskin fərqlənir. Məsələn, Slovakiyada bu göstərici 20 000 ABŞ dollarından azdırsa, Lüksemburqda 100 000 ABŞ dollarından çoxdur. Bu fərqlər həm ölkələrin iqtisadi imkanları, həm də təhsilə ayırdığı vəsaitlə bağlıdır.
Lüksemburq müəllimlərə ən yüksək maaş təklif edən ölkədir. Belə ki, 15 illik təcrübəyə malik yuxarı orta məktəb müəllimləri burada illik €110 000–€140 000 qazanırlar. Bu rəqəmlər müəllimlik peşəsini ən cəlbedici sahələrdən birinə çevirir
İsveçrədə müəllim maaşları kantonlara görə dəyişsə də, ortalama illik qazanc €72 000–€90 000 arasındadır. Bu, ölkədə təhsil işçilərinə verilən yüksək dəyəri göstərir.
Almaniyada müəllimlərə verilən maaşlar təcrübəyə görə artır. 15 il iş stajı olan müəllimlər üçün bu rəqəm illik €60 000+ təşkil edir. Almaniya həm də təhsildə peşəkar inkişaf imkanları ilə seçilir.
Kanadada müəllimlər təcrübədən asılı olaraq illik $50 000–$90 000 aralığında maaş alırlar. Avstraliyada isə bu rəqəm AU$92 882 (başlanğıc) ilə AU$133 422 (təcrübəli müəllim) arasında dəyişir.
ABŞ-də müəllim maaşları ştatdan ştata fərqlənir. Ortalama maaş $44 000, ancaq New York və California kimi ştatlarda bu göstərici $80 000-ə qədər yüksəlir.
Polşada müəllimlərin başlanğıc illik maaşı €9 897 təşkil edir. Litvada bu göstərici daha aşağıdır – aylıq €404, yəni illik €4 848. Rumıniyada 10 il təcrübəsi olan müəllim €10 342, maksimumda isə €10 961 qazanır. Bolqarıstan və Albaniya kimi ölkələrdə isə illik maaşlar €4 000–€8 000 aralığındadır.
İndoneziyada 15 illik təcrübəsi olan müəllim illik yalnız $3 750–$4 000 qazanır. Əfqanıstanda orta aylıq maaş $980 olsa da, bu rəqəm stabillikdən uzaqdır. Zimbabvedə inflyasiya nəticəsində real maaş bəzən $1/ay səviyyəsinə qədər düşür.
2015–2023-cü illər arasında bəzi ölkələrdə müəllim maaşlarında real azalma müşahidə olunmuşdur. Məsələn, Lüksemburqda 11 %, Yunanıstanda 9 %, Finlandiya və İrlandiyada isə 6 % azalma qeydə alınıb. Əvəzində, Türkiyədə nominal maaşlar artsa da, real artım 31–59 % səviyyəsində olub. Polşada 28 %, Çexiyada isə 20 % artım müşahidə olunmuşdur.
Müəllim maaşlarının yüksək olması birbaşa şəkildə müəllimlərin motivasiyasına, təhsilin keyfiyyətinə və gənc nəsillərin bu peşəyə yönəlməsinə təsir göstərir. Lüksemburq, İsveçrə və Almaniya kimi ölkələrdə müəllimlik yüksək maaşlarla müşayiət olunduğu üçün bu sahəyə maraq daha yüksəkdir. Əksinə, Şərqi Avropa və inkişaf etməkdə olan ölkələrdə müəllimlik aşağı maaşlar və zəif sosial təminat səbəbilə cazibədarlığını itirməkdədir.
Bundan əlavə, OECD məlumatlarına əsasən, müəllimlərin maaşları ali təhsilli digər peşələrlə müqayisədə 81-88 % səviyyəsindədir. Bu fərq ölkədən ölkəyə dəyişsə də, müəllim peşəsinin ümumi cəlbediciliyinə təsir edən əsas amillərdəndir.
Xarici ölkələrdə müəllim maaşları geniş bir spektrdə dəyişir. Lüksemburq və İsveçrə kimi inkişaf etmiş Avropa ölkələrində müəllimlər yüksək gəlirə malikdirlər, bu isə təhsil sisteminin sabitliyinə müsbət təsir edir. Digər tərəfdən, Polşa, Litva, Bolqarıstan və bəzi Asiya və Afrika ölkələrində müəllimlərin aldığı maaşlar peşənin cazibədarlığını azaldır və təhsil sisteminin keyfiyyətinə mənfi təsir edir. Qlobal səviyyədə müəllimlik peşəsinə verilən dəyərin artırılması üçün yalnız nominal deyil, həm də real maaş artımlarının təmin olunması vacibdir.
