SCAMPER metodu dünya təhsil sistemidə müasir devirdə tez-tez rast gəlinən bə tətbiq olunan metoddur.Bu metod haqqında ətraflı məlumatları qeyd edərək bəzi nümünələrdə aşağıda verilib .Şagirdlərimizin daha dərin düşünmələri üçün bu metodun tətbiqi onların qaranlıqda qalmış yaradıçılıq qabiliyyətlrini üzə çıxarmış olacaq beləki bu metodun tətbiqi zamanı şagirdlərdən gülməli əyləncəli eyni zamanda düşündürçü cavablar almaq memkündür .Ona görədə şagirdlərimizi rahat buraxıb öz xeyal dünyalarını işə salaraq hər bir fikir və xəyllarını danışmağa icazə verməliyik ki,onların hər bir cavabı problemin daha tez həllinə gətirib çıxaracaq .
SCAMPER nədir ilk öncə bu sualın cavabına baxaq .
SCAMPER, əvvəlcədən təyin olunmuş üsullardan, yəni metodoloji metodlardan istifadə edərək addım-addım həyata keçirilən əyləncəli bir "beyin fırtınası" formasıdır. Yeddi addımdan ibarətdir. Adını bu addımların baş hərflərinin yan-yana gətirilməsindən alır. SCAMPER ilə seçilmiş obyekt dəyişdirilir, inkişaf etdirilir, bölünür və ya digər obyektlərlə birləşdirilir. Bənzərsiz fikirlərin inkişafı üçün şagirdlərə rəhbər suallar verilir. Bu suallarla şagirdlərin standart zehni nümunələrdən kənara çıxması və orijinal fikirlərini inkişaf etdirməsi hədəflənir.İlk dəfə 1953-cü ildə Alex Faickney Osborn tərəfindən təklif edilən və daha sonra Bob Eberele tərəfindən 1971-ci ildə inkişaf etdirilən SCAMPER, tələbələrin biliklərini artırmaq və onları çərçivədən kənar düşünməyə vadar etmək üçün bir vasitə kimi yaradılmışdır.
İstehsalda, SCAMPER metodu yeni bir məhsul üçün dizayn hazırlamağınız, yeni bir proses inkişaf etdirməyiniz, mövcud məhsul dizaynınızı yenidən işlətməyiniz və ya bir iş tapşırığınızı optimallaşdırmanız lazım olduğunda böyük bir beyin fırtınası fəaliyyətidir. SCAMPER-nin qısaldılması texnikanın addımlarını təmsil edir və aşağıda onun işə necə çevrildiyini əlavə etdik:
S: Substitude-(Əvəzetmək)
C: Combine-(Birləşdirmək)
A: Adapt-(Uyğunlaşdırma)
M: Modify, Minify, Magnify-(Dəyişdirmək , azaldmaq, böyüdmək)
P: Put to other uses-(Müxtəlif məqsədlər üçün istifadə etmək )
E: Eliminate-(yox etmək , çıxarmaq)
R: Reverse, Rearrange- (Tərsinə çevirmək ya da yeniden düzəltmək)
Bu obyekt fərqli materialdan və ya materiallardan hazırlana bilərmi? (Əvəzetmək)
Bu obyekti bununla birləşdirsək funksiyadakı fərq nədir? (Birləşdirmək)
Bu obyekti düzəldərək necə fərqli məhsullar hazırlaya bilərik? (Uyğunlaşdırmak)
Çox yüngül və daha sürətli olsaydı, bu obyekt necə işləyərdi? (Dəyişdirmək, azaldmaq, böyüdmək)
Bu problemi həll etmək üçün bu obyekt başqa hansı yollarla istifadə edilə bilər? (Müxtəlif məqsədlər üçün istifadə)
Bu obyektin çıxara biləcəyimiz hissələri varmı? (yox etmək , çıxarış)
Bu obyektin dizaynını etsəydiniz, hansı dəyişiklikləri edərdiniz? (Yenidən düzəltmək)
Bu metodu necə tətbiq etmək olar?
SCAMPER metodu bir sıra mərhələlərdən ibarətdir. Onların nə olduğunu və hər biri ilə nəyə nail ola biləcəyimizi görək:Problemi müəyyənləşdirin: Atmalı olduğumuz ilk addım olduqca məntiqlidir. Hər şeydən əvvəl həll etmək istədiyimiz problemi müəyyənləşdirməliyik. Bəzi nümunələr belə ola bilər: "Niyə müəyyən bir qrup irəli gedə bilmir?" və ya "Niyə irəliləmirik?"
SCAMPER-ə sual verin
İndiyə qədər bildiyiniz kimi, SCAMPER sözü bir kısaltmadır. Problemi müəyyən etdikdən sonra növbəti addım suallar verin. Sözügedən suallar qrup şəklində cavablandırılmalı və hər bir cavab nəzərə alınmalıdır. Məsələn: "Niyə irəliləməyimiz bu qədər çətindir?", "Problemə nə səbəb olur?" Və ya "Uğursuzluqlarımızın arxasında nə dayanır?"
Cavabları təşkil edin: Yuxarıda dediyimiz kimi, hər cavabı nəzərə almaq vacibdir. Hamısını toplayın və orada olduğundan əmin olun senzura yoxdur. Cavab nə qədər axmaq və ya əhəmiyyətsiz görünsə də, əslində bir məsələyə həll tapmaqda kömək edə bilər. SCAMPER metodu effektivdirmi?Bu problem həll etmə vasitəsi çox sadə və sürətli həyata keçirildiyi üçün olduqca təsirli olduğunu deyə bilərik. Bunun ən yaxşı tərəfi budur ki, ilk dəfə işləməsə, yenidən tətbiq edə bilərsiniz.Bu aləti istifadə etmək istəyirsinizsə, qrupunuzun yaradıcılığı ilə oynamağı unutmayın. Bu şəkildə daha obyektiv və faydalı nəticələr əldə edəcəksiniz. Qrupunuzun möhtəşəm fikirlər irəli sürmə qabiliyyətini aşağı salmayın!Araşdırmalara görə, SCAMPER metodu 80% hallarda müsbət nəticə verə bilər. Bu ESADE-nin anketlərindən birində göstərdiyi bir şeydir. Bundan əlavə, insanlar bunu nə qədər çox tətbiq etsələr, tətbiqinin daha asan olduğu üçün daha faydalıdır.“Fikir yaradıcılığı baxımından yaradıcı düşüncə mistik bir istedad deyil. Bu tətbiq oluna və inkişaf etdirilə bilən bir bacarıqdır. ”-Edward de Bono-Scamper metodunu dərsələrdə tətbiq etmək şagirdlərdə dərsə fərqli baxış bucağından baxmağa köməklik edəcək .Scamper metodu bütün fənlərə tətbik edilə bilən bir metodu burada ənənəvi sullar yox o sulları tərsinə yaxud ,fərqli nəticə əldə edilməsini düşündürmək üçün verilməlidir.Məsələn tarix fənnində Azərbaycan dövləti 1918-ci ildə yaranıb və heç vaxt Rusya tərəfindən işğal olunmasaydı ?Yaxud riyaziyyatdan 2 *2= 5 ets’ydi n’ olurdu ? bu formada sullar verərək şagirdlərin düşünmə qabiliyyətini dərinləşdirib onları araşdırmağa beyin firtinası etməyə yaxud yaradıcı düşünməyə zövq edə bilərik buda şagirdlərdə problem həll etmə yaradıcılıq etməyə köməklik göstərəcək .Busulları maraqlı dizaynlarla edim şagirdlərimizə göstərədə bilərik bir neşə nümünə aşağıda verilib .
Qobustan rayon Cəyirli kənd R.Hüseynov adına ümümı orta məktəbin İngilis dili müəllimi Aynur Axundova
