Məktəblərdə 11 il müddətində ana dili keçirilsə də, şagirdlər arasında esse, inşa və s. yazı bacarıqlarını yoxlayan tapşırıqlar zamanı bəlli olur ki, bir çox hallarda orfoqrafiya qaydalarına əməl olunmur. Yazı qaydalarına əməl olunmaması təkcə şagirdlər arasında deyil, eyni zamanda tələbələr arasında da müşahidə olunur.  

Maraqlıdır, şagirdlərin yazı qabiliyyətlərinin aşağı olmasının səbəbi nədir? Bu sahədə hansı addımlar atılmalıdır?

Təhsil eksperti Elçin Əfəndi mövzu ilə əlaqədar AzEdu.az-a açıqlama verib.

Ekspert bildirib ki, şagirdlərin yazı bacarıqlarının zəif olmasının səbəbi əzbərçilik prinsipinə riayət etmələri ilə bağlıdır: “Bu gün 1.600.000-dən çox şagird təhsil alır ki, bunların da böyük əksəriyyəti Azərbaycan dilində danışan şagirdlərdir. Ancaq qrammatik qaydalar isə şagirdlərdə çətinlik törədir. Bunun aradan qaldırılması üçün qəbul qaydalarını dəyişmək lazımdır. Qəbulda fənlərinin say çoxluğu, şagirdlərin bilik və bacarıqlarının tam formalaşmasına mənfi təsir göstərir. Bunu 10-15 yüksək nəticə göstərən abituriyentlə müqayisə etməli deyilik”.

E.Əfəndi qeyd edib ki, imtahanda iştirak edən abituriyentlərin ümumi nəticələrini təhlil etməliyik: “Pərakəndə vəziyyətdə olan şagird IX-XI sinif buraxılış və qəbul imtahanlarına hazırlaşdığı üçün konkret olaraq qısa müddətdə müvafiq bilikləri əzbərləməyə köklənir. Qəbulda fənn sayının azaldılması şagirdlərin öz fikirlərini ifadə etməyinə yardımçı olacaq amillərdən biridir. Abituriyentlər test üsulu ilə imtahanların keçirilməsinə öyrəşdiyi üçün öz fikirlərini əsaslandırmaqda çətinlik çəkirlər. Bu faktın müəyyənləşdirilməsi 2019-cu ildən  etibarən kurikulum əsasında keçirilən imtahanlarda mətn tipli  sualların salınması və şagirdlərin esse bacarıqlarının yoxlanması zamanı ortaya çıxdı”.

Ekspert vurğulayıb ki, buraxılış yaxud qəbul imtahanlarında şagirdlərdən esse yazmaq tələbi mütləq qoyulmalıdır. “Onlar oxuduqları mətni başa düşərək, fikirlərini ifadə etməlidir. Aşağı siniflərdən etibarən müəllimlər şagirdlərə bacardıqları qədər  öz ana dilimizdə yazmağı öyrədirlər. Ancaq təəssüf ki, yuxarı siniflərdə əzbərçilik metodu onların bu biliklərini inkişaf etdirməyinə mane olur. Bu gün əsas problemlərdən biri budur ki, ali məktəbə qəbul olan tələbə dərsi danışmaq üçün çıxış edə bilmir. Lövhəyə, tribunaya çıxa bilmir. Biz buna qarşı mübarizə aparmalıyıq ki, şagirdlər özlərini rahat ifadə etməkdən qorxub, çəkinməsinlər. Bunun üçün də şagirdlərə esse və inşalar yazdırılmalıdır. Əvvəllər inşa müsabiqələri keçirilirdi, amma indi təəssüf ki, o qədər də müsabiqələr yoxdur. Düşünürəm ki, məktəb rəhbərləri ələmətdar günlərdə təhsilalan şagirdlər arasında inşa müsabiqəsi təşkil etməlidir”.