Bağça və məktəbəqədər təhsil uşaqların sosial, emosional, dil və zehni inkişafı üçün həlledici mərhələdir. Bu dövrdə təhsildən yayınan uşaqlar uzunmüddətli inkişaf imkanlarından məhrum ola bilər, bu isə onların gələcəkdəki məktəb uğurlarına və cəmiyyətə inteqrasiyasına mənfi təsir göstərə bilər.
AzEdu.az ABŞ, Kanada, Türkiyə, İngiltərə, İtaliya, İspaniya, Almaniya, Çin və Yaponiya kimi ölkələrdə bağça təhsilindən yayınan uşaqlarla bağlı vəziyyət, səbəblər və nəticələri bağlı araşdırma yazısı hazırlayıb.
ABŞ-də məktəbəqədər təhsil sistemində geniş proqramlar mövcuddur, lakin statistikalar göstərir ki, uşaqların təxminən 45%-i yay mövsümündə heç bir təhsil və ya inkişaf proqramında iştirak etmir. Bu iştirak bərabərsizliyi daha çox aşağı gəlirli ailələrdə müşahidə olunur.
Kanadada 0–5 yaş arası uşaqlar üçün baxım və təhsil proqramları mövcud olsa da, bu imkanlar bölgədən bölgəyə və ailələrin maddi durumuna görə dəyişir. Urban mərkəzlərdə təhsil müəssisələrinin sayı kifayət qədər olsa da, kənd yerlərində uşaqların bağçaya çıxışı hələ də məhduddur. Rəsmi statistikada yay aylarında bağçaya qatılmayan uşaqların sayı ayrıca göstərilmir.
Türkiyədə bağça təhsili son illərdə yayılır, lakin iştirak səviyyəsi hələ də qeyri-bərabərdir. Xüsusilə sosial-iqtisadi cəhətdən zəif ailələrdən olan uşaqlar və miqrantlar arasında bağçaya çıxış imkanları məhduddur. Bu kontekstdə Suriyalı qaçqın uşaqlar üçün təşkil olunan yay bağçaları onların məktəbə hazırlığında effektiv nəticələr verib. Bununla yanaşı, müəllimlər bağça dövründə açıq hava və praktik fəaliyyətlərin çatışmazlığını vurğulayırlar.
İngiltərədə məktəbəqədər təhsildə iştirak nisbətən yüksəkdir, lakin son illərdə “persistent absenteeism” (davamlı gəlməmə) hallarında artım müşahidə olunur. Məktəbə hazırlığı zəif olan uşaqların məktəbə gedib-gəlmə nizamı da pozulur. Bu, erkən yaşda bağçaya qatılmayan uşaqlarda xüsusilə müşahidə olunur. Yay dövründə uşaqlar üçün əlavə hazırlıq proqramları çox yayılmasa da, bu cür təşəbbüslərin artırılması təklif olunur.
İtaliyada “servizi all’infanzia” adı ilə tanınan məktəbəqədər təhsil xidmətləri geniş yayılıb. Lakin bu xidmətlər məcburi deyil və bəzi ailələr maddi və ya mədəni səbəblərlə uşaqlarını bağçaya göndərmir. Yay aylarında təhsil müəssisələrinin fəaliyyətinə dair açıq statistika yoxdur. Uşaqların məktəbə qədər olan dövrdə iştirak səviyyəsi bölgələr üzrə dəyişir.
İspaniyada məktəbəqədər təhsil sistemləri mövcud olsa da, iştirak səviyyəsində sosial-iqtisadi fərqlər müşahidə olunur. Valideynlərin işləməməsi və ya alternativ qayğı metodlarına üstünlük verməsi bəzi uşaqların bağçaya qatılmamasına səbəb olur. Yay mövsümündə isə əksər məktəbəqədər müəssisələr fəaliyyətini dayandırdığı üçün uşaqlar qeyri-strukturlaşdırılmış qayğı şəraitində qalırlar.
Almaniyada bağçaya getmə səviyyəsi yüksək olsa da, müəyyən bölgələrdə, xüsusilə miqrant və aşağı gəlirli ailələrdə uşaqların təhsildən yayınması müşahidə olunur. Təhsil siyasəti erkən yaşlardan dil bacarıqlarının inkişafına önəm verir. Lakin yay aylarında təhsildən yayınma ilə bağlı ayrıca statistik məlumatlara rast gəlinmir.
Çində şəhərlərlə kənd bölgələri arasında bağçaya çıxış imkanlarında ciddi fərqlər mövcuddur. Urban ərazilərdə təhsil müəssisələri daha inkişaf etmiş olsa da, kənd yerlərində bağçalar az və ya ümumiyyətlə yoxdur. “Left-behind children” (valideynləri şəhərə işləməyə gedən uşaqlar) xüsusi risk qrupuna daxildir. Bu uşaqlar həm bağça, həm də yay dövründə təhsil və inkişaf proqramlarından yayınma ehtimalı daha yüksəkdir.
Yaponiyada bağçaya iştirak nisbətən yüksəkdir, lakin uşaqların məktəb saatlarından sonra və yay aylarında açıq hava və sosial fəaliyyətlərdə iştirakı aşağıdır. Bu, uşaqların hərəkət və sosial bacarıqlarının inkişafında çətinliklərə səbəb ola bilər. Yay mövsümündə bağça fəaliyyətləri azaldığı üçün uşaqlar strukturlaşdırılmamış qayğı şəraitində qalır.
