Müasir dünyada təhsilin çevik, praktiki və əmək bazarına uyğunlaşdırılmış formalarından biri də kollec və ya peşə yönümlü ali təhsildir. Bu təhsil forması xüsusilə texniki sahələr, sənaye, informasiya texnologiyaları və səhiyyə kimi sektorlar üçün mühüm sayılır. Kollec təhsili akademik universitetlərdən fərqli olaraq, daha çox praktiki bilik və bacarıqların inkişaf etdirilməsinə yönəlib. Bir çox ölkələr bu sahədə spesifik yanaşmalar və modellər formalaşdırıb.
AzEdu.az müxtəlif ölkələr üzrə kollec təhsil ilə bağlı araşdırma yazısı hazırlayıb.
Belə ki, Almaniya kollec və peşə təhsili sahəsində dünyanın ən uğurlu modellərindən birinə sahibdir. Burada tətbiq olunan "dual təhsil sistemi" nəzəri və praktiki təhsili birləşdirir. Yəni tələbə həftənin müəyyən günlərini təhsil müəssisəsində keçirdiyi halda, digər günlərini real iş yerində zavod, ofis və ya müəssisədə işləyərək təcrübə qazanır. Bu model tələbələrə hələ ali təhsil alarkən real əmək bazarına uyğunlaşmaq imkanı verir. Bu sistemin effektivliyi nəticəsində Almaniyada gənclər arasında işsizlik səviyyəsi Avropa İttifaqında ən aşağı göstəricilərdən biridir. Əlavə olaraq, bu təhsil forması həm dövlət, həm də özəl sektor tərəfindən maliyyələşdirilir ki, bu da onu dayanıqlı və geniş tətbiq edilə bilən modelə çevirir.
Niderlandda kollecə bərabər olan “Universities of Applied Sciences” (Tətbiqi Elmlər Universitetləri) sistemi geniş yayılıb. Bu ali təhsil müəssisələri nəzəri təhsillə bərabər, layihə əsaslı öyrənmə, sənaye ilə əməkdaşlıq və real iş praktikasını özündə birləşdirir. Niderland təhsili peşə və akademik istiqamətləri paralel inkişaf etdirməyə nail olub. Burada tələbələr həm bakalavr, həm də magistr səviyyəsində praktik ixtisaslar üzrə təhsil alırlar. Təhsilin əmək bazarına uyğunluğu isə məzunların tez bir zamanda işlə təmin olunması ilə nəticələnir.
Danimarkada kollec təhsili dövlətin təhsil və məşğulluq siyasətində əsas prioritetlərdən biridir. Orta məktəbdən sonra tələbələr “erhvervsuddannelser” adlanan peşə təhsili sisteminə daxil ola bilirlər. Bu təhsil forması həm sinif otağında öyrənməyi, həm də iş yerində təcrübəni əhatə edir. Danimarka hökuməti təhsilin maliyyələşdirilməsində böyük rol oynayır və tələbələrə aylıq təqaüdlər təqdim edilir. Beləliklə, kollec təhsili sosial təbəqədən asılı olmayaraq hər kəs üçün əlçatan olur. Eyni zamanda, bu sistem işəgötürənlərlə sıx əlaqə quraraq əmək bazarının tələblərinə uyğun proqramlar hazırlayır.
Cənubi Koreya da kollec və texniki təhsilə böyük əhəmiyyət verən ölkələrdən biridir. Xüsusilə "Meister məktəbləri" adlanan təhsil müəssisələri tələbələri konkret texniki sahələr üzrə hazır işçi kimi yetişdirir. Bu məktəblər Almaniya modelindən ilhamlanaraq yaradılıb və tələbələrə yüksək texnoloji sahələrdə məsələn, avtomatika, robototexnika və maşın mühəndisliyi sahələrində ixtisaslaşmaq imkanı verir. Məzunların böyük əksəriyyəti ali təhsili bitirdikdən dərhal sonra işlə təmin olunur. Koreyada bu təhsil forması "universitetə alternativ" deyil, daha çox “güclü karyera başlanğıcı” kimi qəbul edilir.
İsveçrə peşə təhsilini milli iqtisadiyyatın ayrılmaz hissəsi kimi formalaşdırıb. Burada şagirdlərin təxminən 70%-i orta məktəbi bitirdikdən sonra peşə təhsilinə yönəlir. Şirkətlərin təhsil prosesinə birbaşa cəlb edilməsi, tələbələrin yerində öyrədilməsi və maaşlı təcrübə keçməsi İsveçrə modelinin əsas üstünlüklərindəndir. Bu sistem işsizlik səviyyəsinin aşağı qalmasına və ölkədə yüksək ixtisaslı kadrların yetişməsinə zəmin yaradır.
İsveçdə kollec və texniki təhsil sosial dövlət konsepsiyasına əsaslanır. Burada tələbələr üçün təhsil pulsuzdur və həm ali, həm də peşə təhsili formaları geniş yayılıb. Peşə təhsili proqramları əmək bazarının cari ehtiyaclarına uyğun olaraq daim yenilənir. Dövlət təhsil müəssisələrini maliyyələşdirir və eyni zamanda özəl sektorla əməkdaşlıq çərçivəsində yeni ixtisaslar formalaşdırılır. Bu model tələbələrə iş həyatına daha rahat keçid imkanı verir.
Dünya təcrübəsi göstərir ki, kollec və peşə təhsili yalnız aşağı akademik göstəricilərə sahib tələbələr üçün alternativ deyil, əksinə, müasir iqtisadiyyatın tələblərinə cavab verən yüksək səviyyəli insan kapitalının formalaşmasında mühüm rol oynayır. Almaniya, İsveçrə, Niderland və Cənubi Koreya kimi ölkələrin təcrübəsi sübut edir ki, kollec və peşə təhsili həm tələbələrin işlə təmin olunma ehtimalını artırır, həm də milli iqtisadiyyatın rəqabət qabiliyyətini yüksəldir.
Bu ölkələrin hamısında ortaq cəhət odur ki, təhsil sistemi bazarın real tələblərinə uyğunlaşdırılıb, dövlət və özəl sektor arasında güclü əməkdaşlıq mövcuddur və təcrübə əsaslı öyrənmə modellərinə üstünlük verilir.
