"2024-cü illə müqayisədə ali təhsil və dövlət sifarişi üzrə maliyyələşmənin 24,5% artması müsbət haldır".
Bu sözləri AzEdu.az-a açıqlamasında Təhsildə Təhlil və Kommunikasiyalar Mərkəzinin direktoru Kamran Əsədov qeyd edib.
K.Əsədovun sözlərinə görə, 2025-ci il üçün Azərbaycan dövlət büdcəsindən təhsil sahəsinə 4 milyard 946 milyon manat vəsait ayrılması və bunun 2024-cü illə müqayisədə 395,7 milyon manat (8,7%) artması, təhsilin inkişafına dövlətin prioritet yanaşmasını göstərir:
"Bu artım müsbət addım olsa da, təhsilə ayrılan vəsaitin ÜDM-də xüsusi çəkisinin 3,8%, dövlət büdcəsi xərclərində isə 12% təşkil etməsi dünya təcrübəsi ilə müqayisədə hələ də kifayət qədər yüksək deyil. Bu vəziyyət, təhsil sahəsinin daha geniş maliyyə dəstəyi ilə inkişaf etdirilməsinin zəruriliyini göstərir.
2025-ci ildə təhsilə ayrılan vəsaitlərin bölgüsü diqqət çəkir. Əsas istiqamətlər arasında ümumi təhsilə ayrılan vəsaitlər 2 milyard 347,6 milyon manat və ya 47,5% ilə liderlik edir. Bu, təhsil sisteminin təməli olan ümumi təhsilin prioritet olaraq maliyyələşdirildiyini göstərir. Ali təhsilə və dövlət sifarişi ilə ali təhsil maliyyələşməsinə 750,7 milyon manat ayrılması isə, ümumi təhsilə nisbətən daha aşağı səviyyədədir. Həmçinin, məktəbəqədər təhsilə ayrılan vəsaitin (467,4 milyon manat, 9,4%) daha çox artırılmasına ehtiyac var, çünki bu mərhələ uşaqların təhsilə hazırlaşmasında mühüm rol oynayır.
Təhsil sahəsində digər müəssisə və tədbirlərə ayrılan 1 milyard 79,3 milyon manat vəsait (21,8%) əhəmiyyətli dərəcədə yüksəkdir. Bu xərclərin şəffaflığı və effektivliyi xüsusi diqqət tələb edir, çünki bu kateqoriyada çoxsaylı fərqli layihələr və proqramlar əhatə olunur.
2024-cü illə müqayisədə ali təhsil və dövlət sifarişi üzrə maliyyələşmənin 24,5% artması, xüsusilə müsbət haldır. Bu artım ali təhsilin keyfiyyətini artırmaq, təhsil infrastrukturunu genişləndirmək və tələbələr üçün daha çox imkan yaratmaq baxımından əhəmiyyətlidir. Lakin peşə təhsili xərclərinin yalnız 6,6% artması bu sahəyə daha çox diqqət ayrılmasının vacibliyini göstərir, çünki peşə təhsili iqtisadiyyatın müxtəlif sahələri üçün ixtisaslı kadrların hazırlanmasında əsas rol oynayır".
Həmsöhbətimiz bildirib ki, Azərbaycanda təhsil xərclərinin ÜDM-də xüsusi çəkisinin 3,8% olması, dünya standartları ilə müqayisədə daha aşağıdır:
"Dünya təcrübəsində inkişaf etmiş ölkələr təhsilə ÜDM-in 5-6%-dən çoxunu ayırır. Məsələn, təhsil xərcləri ÜDM-in təxminən 6%-ni təşkil edir. Bu, ölkənin yüksək keyfiyyətli təhsil sistemi ilə birbaşa əlaqəlidir. Finlandiyada təhsil sistemi, müəllimlərin yüksək maaşları və müasir tədris metodları ilə tanınır.
Təhsilə ayrılan vəsait ÜDM-in təxminən 6%-nə bərabərdir. Dövlət və özəl sektorun birgə dəstəyi ilə ali təhsil və tədqiqat sahələrinə böyük sərmayə qoyulur. Təhsilə ÜDM-in 5%-dən çoxu ayrılır. Almaniyada peşə təhsili proqramlarına xüsusi diqqət yetirilir və bu sahə yüksək səviyyədə maliyyələşdirilir.Təhsil xərcləri ÜDM-in təxminən 4,9%-ni təşkil edir. Bu, Azərbaycanın 3,8%-lik göstəricisi ilə müqayisədə əhəmiyyətli bir fərq yaradır. Azərbaycanda təhsil xərclərinin ÜDM-də xüsusi çəkisinin 3,8% olması, dünya standartları ilə müqayisədə daha aşağıdır. Bu, təhsilə ayrılan vəsaitlərin artırılmasına ehtiyac olduğunu göstərir. Dövlət büdcəsində təhsil xərclərinin xüsusi çəkisi isə 12% təşkil edir ki, bu da bəzi inkişaf etmiş ölkələrin göstəriciləri ilə müqayisədə aşağıdır. Məsələn, Danimarkada bu göstərici 15%, Cənubi Koreyada isə 17%-ə qədər yüksəlir.
2025-ci il üzrə artım tendensiyası müsbət olsa da, ayrılan vəsaitlərin effektiv istifadəsi və prioritetlərin düzgün müəyyənləşdirilməsi əsas şərtdir. Maliyyə resurslarının keyfiyyətli təhsilin təmin edilməsinə yönəldilməsi üçün bəzi məsələlərə diqqət yetirilməlidir.Ayrılan 467,4 milyon manat məktəbəqədər təhsil sahəsində mövcud problemlərin həllinə kifayət etməyə bilər. Məktəbəqədər təhsil müəssisələrinin sayının artırılması və keyfiyyətinin yüksəldilməsi uşaqların təhsilə hazırlığını yaxşılaşdırar.Peşə təhsilinə ayrılan vəsaitin daha çox artırılması, iqtisadiyyatın müxtəlif sahələrinə ixtisaslı kadrlar hazırlamaq üçün vacibdir. Almaniya və İsveçrə kimi ölkələrdə peşə təhsili iqtisadi inkişafın əsasını təşkil edir və bu model Azərbaycanda tətbiq edilə bilər.
Ali təhsilə ayrılan vəsaitin 750,7 milyon manat olması müsbət göstəricidir. Lakin bu vəsaitin universitetlərdə infrastrukturun təkmilləşdirilməsi, elmi tədqiqatların maliyyələşdirilməsi və beynəlxalq əməkdaşlığın genişləndirilməsi üçün daha effektiv istifadə edilməsinə ehtiyac var.Müəllimlərin əmək şəraitinin yaxşılaşdırılması və onların peşəkar inkişafı üçün daha çox vəsait ayrılmalıdır. Müəllim maaşlarının artırılması, onların motivasiyasını yüksəldər və təhsil keyfiyyətinə birbaşa təsir göstərər.
2025-ci il üçün təhsil xərclərinə ayrılan vəsaitin artması, təhsil sisteminin inkişafı üçün mühüm bir addımdır. Lakin dünya təcrübəsi ilə müqayisədə Azərbaycanın təhsil xərcləri hələ də ÜDM-də və büdcə xərclərində kifayət qədər yüksək deyil. Təhsil sektoruna daha çox sərmayə yatırılması, mövcud resursların effektiv istifadəsi və prioritetlərin düzgün müəyyənləşdirilməsi təhsilin keyfiyyətini artırmaq və Azərbaycan gənclərinin gələcəyini təmin etmək üçün əsas şərtlərdən biridir. Bu, ölkənin insan kapitalının inkişafına və beynəlxalq səviyyədə rəqabət qabiliyyətinin yüksəlməsinə mühüm töhfə verəcəkdir".
