Ötən günlərdə sosial şəbəkələrdə teleaparıcının bir fikri ictimaiyyət arasında heç də xoş qarşılanmadı. Belə ki, həmin xanım "Oğluma atasız qız almaram" ifadəsi ilə qınaq obyektinə çevrildi. Nəzərə alsaq ki, atalı olub, lakin "atasız" böyüyən qızlar da az deyil, bu mövzu cəmiyyətdə müzakirələrə səbəb oldu.
Ümumiyyətlə, atalı və ya atasız böyümüş bir qızın, gəncin, qadının psixoloji vəziyyəti arasında nə kimi fərqlər var?
Mövzu ilə bağlı AzEdu.az-a açıqlama verən psixoloq Aydan Məmmədovanın sözlərinə görə, əslində məsələ çox dərindir və tək bir cümlə ilə insan taleyini qiymətləndirmək doğru deyil:
“Azərbaycanda ailə anlayışı çox önəmlidir və adətən evlilik zamanı yalnız iki insan yox, bütöv ailələr də bir-biri ilə tanış olur, münasibət qurur. Bəzi valideynlər inanır ki, övladlarının həyat yoldaşı sağlam ailə mühitində böyüməlidir, çünki bunun gələcək münasibətlərə təsiri ola bilər. Bu baxımdan teleaparıcının fikri bəzi insanlar üçün başadüşüləndir. Onlar düşünür ki, ata sevgisini görməyən qız evlilikdə müəyyən çətinliklər yaşaya bilər, ailə institutunu tam anlamaya bilər və ya öz həyat yoldaşı ilə münasibətlərində problemlər yarana bilər.
Lakin bu yanaşmanın böyük bir səhvi var: insanın gələcəyi onun keçmişi ilə yox, xarakteri, dəyərləri və dünyagörüşü ilə müəyyən edilir. Atasız böyümək bir insanın dəyərsiz və ya zəif olduğunu göstərmir. Əksinə, bəzən atasız böyüyən qızlar həyatda daha güclü, öz ayaqları üstə durmağı bacaran, əzmkarlıqla uğur qazanan insanlar olurlar. Onlar qarşılaşdıqları çətinliklərə baxmayaraq, həyatdan küsməyib, öz yollarını tapırlar. Çoxlu misallar var ki, atasız böyüyən qızlar savadlı, çalışqan, mehriban və fədakar analar olurlar.
Digər tərəfdən, təkcə atasız böyümək deyil, "atalı, amma atasız" böyüyən qızlar da var. Yəni, atası fiziki olaraq evdə olub, amma ona sevgi, qayğı və dəstək göstərməyib. Belə qızlar da özlərini atasız hiss edir və bu, onların psixologiyasına təsir edə bilər. Deməli, əsas məsələ atanın var olub-olmaması yox, ailədə uşağın necə tərbiyə olunmasıdır".
"Əgər biz evliliyi xoşbəxt və sağlam münasibətlər üzərində qurmaq istəyiriksə, onda insana keçmişinə görə yox, şəxsiyyətinə görə qiymət verməliyik", - deyə psixoloq fikrinə əlavə edib:
“Yaxşı həyat yoldaşı olmaq üçün ata varlığı vacib faktor deyil. Vacib olan insanın dürüst, anlayışlı, məsuliyyətli və sevgi dolu olmasıdır. Bəzi insanlar ailədə ata-ananın birgə olmasına baxmayaraq, sağlam düşüncəyə sahib olmur və ailə qurduqdan sonra öz həyat yoldaşına və övladlarına yaxşı münasibət göstərə bilmir.
Təsəvvür edin, bir qız atasız böyüyüb, amma savadlı, çalışqan, mehriban və ailəsinə bağlı biridir. Digər bir qız isə ata-anası ilə böyüyüb, amma məsuliyyətsiz, eqoist və ailəyə qarşı laqeyddir. Hansı daha yaxşı həyat yoldaşı və ana ola bilər? Cavab sadədir: insanın keçmişi yox, onun şəxsiyyəti önəmlidir.
Bu kimi stereotiplər cəmiyyətdə köhnə və ədalətsiz düşüncənin nəticəsidir. İnsanları ata varlığına və ya yoxluğuna görə kateqoriyalara bölmək düzgün deyil. Əsas olan insanın hansı dəyərlərə sahib olmasıdır. Bir insanın keçmişi onun gələcəyini müəyyən etmir, onun verdiyi qərarlar, göstərdiyi davranışlar və həyat tərzi müəyyən edir.
Valideynlər övladlarına həyat yoldaşı seçərkən onların ailə vəziyyətinə yox, insanlıq keyfiyyətlərinə, məsuliyyətinə və düşüncə tərzinə baxmalıdır. Yaxşı bir ailə qurmaq üçün sevgi, hörmət və qarşılıqlı anlaşma vacibdir, yoxsa atasız və ya atalı olmaq yox”, - deyə fikrini tamamlayıb.
Qərbi Kaspi Universiteti “Psixologiya və Sosial İş” kafedrasının müəllimi, uzman psixoloq, psixoterapevt Səbinə Bayramovanın sözlərinə görə, atanın bir fərdin həyatındakı rolu uzun illərdir psixoloji tədqiqatların mövzusudur:
“İstər “atasız” böyüyən, istərsə də atalı olduğu halda bu rolun əskikliyini hiss edən fərdlərin, xüsusilə də qızların psixoloji vəziyyətində bəzi fərqlər müşahidə olunur.
Atasız fərdlər, ata fiqurunun fiziki, emosional və ya funksional olaraq həyatlarında iştirak etmədiyi insanlardır. Bu, müxtəlif formalarda özünü göstərə bilər. Fiziki olaraq atasız fərdlər ata vəfat etdikdə və ya ailədən uzaqlaşdıqda belə bir vəziyyətlə üzləşirlər. Belə hallar uşaqlarda emosional boşluq yarada bilər və onların özünəinamını zəiflədə bilər.
Digər tərəfdən, "atalı, amma atasız" fərdlər var ki, burada ata ailədə fiziki olaraq mövcuddur, lakin uşaqların emosional ehtiyaclarına cavab vermir. Uşaq ata ilə sağlam ünsiyyət qura bilmir, ya da ata uşağın problemlərinə və ya nailiyyətlərinə maraq göstərmir. Bu cür hallar uşaqların özlərini tənha hiss etməsinə və sosial əlaqələrdə güvənsizlik yaşamalarına səbəb ola bilər.
Bəzən ata fiquru ailədə zərərli davranış nümayiş etdirir. Bu, uşağa qarşı zorakılıq və ya laqeyd münasibət şəklində ola bilər. Belə hallar da fərdlərin psixoloji inkişafına mənfi təsir göstərir, onlarda təhlükəsizlik və sevgi hisslərini zədələyir.
Atalar uşaqların dünyagörüşünün və şəxsiyyətinin formalaşmasında böyük rol oynayır. Bəzi tədqiqatlara əsasən, atanın varlığı uşağın özünəinamının artırılmasına, müstəqillik hissinin güclənməsinə və sosial əlaqələrdə uğur əldə etməsinə təsir edir.
Ailə dinamikalarında çox incə bir məsələ olan "var olan atanın yoxluğu" yanaşmasına əsasən, atanın fiziki olaraq ailədə mövcud olması kifayət deyil. Əsas vacib olan onun emosional və psixoloji cəhətdən ailə həyatında iştirakıdır”.
