Uşaqların çətin tərbiyə olunmasının səbəbləri mürəkkəb və çoxşaxəlidir. Bu tək bir faktora bağlanmır. Valideynlərin rolu mühüm olsa da, məsələnin kökü daha geniş miqyaslıdır və müxtəlif amillərin qarşılıqlı təsirindən qaynaqlanır. Elmi araşdırmalar bu mövzuda bir neçə əsas səbəb təqdim edir.
Bu sözləri AzEdu.az-a açıqlamasında Ailə Terapevti və Uzman Psixoloq Səbinə Bayramova bildirib.
O, qeyd edib ki, məktəb mühitindəki problemlər və ya mənfi dost qrupları uşaqların və yeniyetmələrin davranışlarını təsir edə bilər:
“Ailənin maddi çətinlikləri və ya sosial təcrid kimi amillər uşağın emosional və davranış problemlərinə səbəb olur. Həmçinin, uşaqlıqda yaşanan travmatik hadisələr, itkilər və ya zorakılıq ciddi davranış problemlərinə yol aça bilər. Emosional sabitliyin olmaması və ya emosional ehtiyacların qarşılanmaması da davranış pozuntularına gətirib çıxarır”.
Psixoloq Səbinə Bayramova bildirib ki, müxtəlif mədəniyyətlərin və cəmiyyətlərin uşaq tərbiyəsində fərqli gözləntiləri və normaları var. Bu normalar uşağın davranışına və valideynlərin uşaqlara yanaşma tərzinə təsir edir:
“Çətin tərbiyə olunan uşaqlar üçün müəssisə açmaq cəmiyyətə bir çox müsbət təsir göstərə bilər. Belə müəssisələr uşaqların düzgün tərbiyə olunması və inteqrasiya olunmasında əhəmiyyətli rol oynayır. Bu cür addımların potensial təsirlərini sıralamaq mümkündür: Uşaqların psixoloji və emosional inkişafını dəstəkləyir, onları gələcəkdə cəmiyyətin faydalı üzvləri olmağa hazırlayır; Uşaqlara keyfiyyətli təhsil imkanları yaradır, onların maariflənməsini və gələcəkdə uğurlu vətəndaşlar olmalarını təmin edir; Düzgün tərbiyə alan uşaqların gələcəkdə cinayət fəaliyyətlərinə qoşulma ehtimalı azalır, bu isə cəmiyyətin ümumi təhlükəsizliyini artırır; Həmçinin, bu müəssisələr ailələrə dəstək verir, valideynlərin çətin tərbiyə olunan uşaqlarla bağlı stressini azaldır və onlara uşaqlarının tərbiyəsində daha effektiv üsullar öyrədir; Hər bir uşağın bərabər imkanlara malik olmasını təmin edirlər, bu da cəmiyyətin ümumi inkişafına və daha ədalətli bir cəmiyyətin formalaşmasına kömək edir”.
Psixoloq valideynlərə bir neçə vacib tövsiyə verib:
“Uşaqlarınızla açıq və dürüst ünsiyyət qurmağa çalışın. Onları diqqətlə dinləyin və problemlərini anlamaya çalışın. Emosional dəstək verin, onların hisslərini qəbul edin və anlamağa çalışın. Evdə aydın və uyğun qaydalar və sərhədlər təyin edin. Uşaqlar nəyin doğru, nəyin isə yanlış olduğunu anlamalıdırlar. Onlara davranışlarının nəticələrini başa salın və məntiqi, ədalətli nəticələr tətbiq edin.
Uşaqlarınızın müsbət davranışlarını tərifləyin və mükafatlandırın. Bu, onlara düzgün davranışları təkrar etməyə təşviq edər. Tənqidləri konstruktiv və müsbət bir şəkildə edin. Uşaqların özünə güvənini sarsıtmadan onların davranışlarını düzəltməyə çalışın. Övladlarınızın sizdən öyrəndiyini unutmayın. Müsbət davranışlarınızı onlara nümunə göstərin və öz məsuliyyətlərinizi dərk edərək, onlara məsuliyyətli davranmağı öyrədin.
Uşaqlarınıza sabit və davamlı bir rutin təmin edin. Bu, onların özünü güvənli və stabil hiss etməsinə kömək edər. Lazım gəldikdə peşəkar dəstək xidmətlərindən istifadə edin (psixoloqlar, məsləhətçilər və ya ana-ata koçları). Övladınızın inkişafında səbirli və əzmli olun. Onların davranışlarını anlamaq və düzəltmək zaman alacaq.
Valideyn olaraq öz ehtiyaclarınızı da unutmayın. Uşaqların tərbiyəsində mükəmməl olmaq mümkün deyil, amma bu tövsiyələrlə yanaşı peşəkar psixoloq dəstəyi sizə və uşaqlarınıza daha sağlam və uğurlu bir ünsiyyət qurmağa kömək edə bilər”.
