Bu gün, bəziləri istisna olmaqla, əksər ali təhsil müəssisələrində təhsil müddəti 4 ildən ibarətdir. Bu vəziyyətlə bağlı bir çox tələbə düşünür ki, 4 illik müddət zaman itkisidirş Bəziləri isə bu vaxtın, oxuduqları ixtisas üzrə yaxşı yetişmək üçün kifayət etmədiyini hesab edir.
Bəs, ali təhsil müddəti neçə il olmalıdır ki, həm tələbələr üçün vaxt itkisi olmasın, həm də oxuduqları ixtisas üzrə mütəxəssis kimi yetişə bilsinlər?
Mövzu ilə bağlı təhsil eksperti Kamran Əsədov AzEdu.az-a açıqlamasında qeyd edib ki, tələbələr arasında təhsil müddətini azaltmaq arzusu nəzərə alınaraq bəzi ixtisas sahələrində bakalavr təhsilini 3 ilə endirmək mümkündür.
“Ali təhsil müddətinin neçə il olması, təkcə zaman baxımından yox, həm də ixtisas üzrə tələbələrin peşəkar və nəzəri biliklərlə təchiz olunmaları baxımından mühüm bir məsələdir. Hazırda əksər ali təhsil müəssisələrində bakalavr təhsili 4 il çəkir. Bu müddət tələbələrin öz ixtisas sahələrində yetərli bilik və bacarıq qazanması üçün müəyyən olunub, amma bu strukturun tələbələrə verdiyi fayda və onların zaman itkisi hissi arasında balansın olub-olmaması mövzusunda müxtəlif baxışlar var.
İxtisasa və məqsədə görə, təhsil müddətinin 4 il olması müxtəlif nəticələr doğura bilər. Məsələn, texniki və mühəndislik sahələri, tibb və bəzi elmi sahələr, daha uzun və dərin təhsil tələb edir. Bu sahələrdə tələbələrin 4 ildə tam təchiz olunmuş mütəxəssis kimi yetişməsi çətin olur, çünki onlar həm nəzəri biliklərə, həm də geniş praktik təcrübəyə ehtiyac duyurlar. Məhz bu səbəbdən, tibbi təhsil 6-8 il arasında dəyişir və bu, tələbələrin yalnız nəzəri biliklərlə deyil, həm də sahə təcrübəsi ilə təchiz olunmalarını təmin edir. Digər tərəfdən, incəsənət, sosial elmlər, iqtisadiyyat və digər sahələrdə 3-4 illik təhsil bəzən yetərli ola bilir, çünki bu sahələrdə praktika tələbi daha az və ya fərqli təcrübələrdə qazanıla bilər”.
Həmsöhbətimiz vurğulayıb ki, əgər 4 illik təhsil müddəti qısaldılarsa, tələbələr üçün mütləq olaraq ixtisas praktikasına əsaslanan proqramlar yaradılmalı, onların sahə təcrübəsini gücləndirəcək staj imkanları təmin edilməlidir:
“Məsələn, tələbələrin üçüncü kursdan başlayaraq, bir neçə ay praktikada işləməsi onların təhsil müddətini qısaldarkən praktiki biliklərinin artırılmasına dəstək ola bilər. Azərbaycanda bir çox tələbələr təhsil müddətində iş təcrübəsi əldə edə bilmədiklərindən, məzun olduqdan sonra əmək bazarına çıxarkən çətinliklərlə üzləşirlər”.
Ekspert əlavə olaraq qeyd edib ki, gələcəkdə Azərbaycanda təhsil müddətinin optimallaşdırılması üçün müxtəlif modellər tətbiq oluna bilər:
“Məsələn, tələbələr arasında təhsil müddətini azaltmaq arzusu nəzərə alınaraq bəzi ixtisas sahələrində bakalavr təhsilini 3 ilə endirmək mümkündür. Lakin bu zaman az öncə də qeyd etdiyim kimi, tələbələrin mütləq şəkildə təcrübə proqramlarına cəlb olunması təmin edilməlidir. Eyni zamanda, 4 il müddətini qoruyub saxlayaraq, tədris proqramına ixtisaslaşmaya yönəlik kurslar əlavə etmək, təhsilin keyfiyyətini artırmağa və vaxt itkisini minimuma endirməyə kömək edə bilər. Həmçinin, təhsilin müddətinin artırılması, yalnız sahə təcrübəsinə böyük ehtiyac olan ixtisaslarda tətbiq oluna bilər ki, bu da onların peşəkar bilik və bacarıqlarını dərinləşdirməyə xidmət edər.
Dünya təcrübəsindən bir nümunə kimi, bəzi ixtisaslarda “3+2” və ya “4+1” modeli tətbiq edilir. Məsələn, tələbə bakalavr dərəcəsini 3 ildə başa vurur və əlavə bir il ərzində praktik təcrübə və ya ixtisaslaşma proqramında iştirak edir. Bu model həm təhsil müddətini qısaldır, həm də tələbələrin sahədə praktik təcrübə qazanmasına şərait yaradır. Əlavə olaraq, magistr təhsilinə keçid imkanlarının asanlaşdırılması və bakalavr dərəcəsinin ixtisaslar üzrə təcrübə qazanmağa yönəlik inkişaf etdirilməsi tələbələrin təhsil müddətindən maksimum yararlanmasına imkan verər”.
K.Əsədov bilidrib ki, ümumilikdə, ali təhsil müddətinin azaldılması və ya artırılması qərarı, ixtisasın tələblərindən və təhsil strukturunun effektivliyindən asılı olmalıdır:
“Təhsil müddətinin dəyişdirilməsi və təcrübə proqramlarının tədris prosesinə inteqrasiyası, gələcəkdə ali təhsilin tələbələrin ixtisas sahələrində daha peşəkar yetişməsini təmin etmək üçün səmərəli vasitə ola bilər. Azərbaycanda təhsil müddətinin optimallaşdırılması üçün mövcud tədris proqramları nəzərdən keçirilməli və praktiki təcrübəyə əsaslanan yanaşmalar tətbiq edilməlidir. Beləliklə, tələbələr həm vaxt itkisindən uzaq olar, həm də ixtisaslarında peşəkar biliklərlə təchiz olunaraq əmək bazarında daha rəqabət qabiliyyətli olarlar”.
