Son zamanlar cəmiyyət içərisində belə bir fikir dolaşır ki, ali təhsil müəssisələrində tədris ilinin azaldılması istiqamətində işlərin görülməlidir. Belə ki, bəziləri qeyd edir ki, universitetdə təhsil almaq üçün 4 il olduqca uzun bir müddətdir. Səbəb kimi qeyd edirlər ki, 4 il ərzində daha çox nəzəri biliklərə yer verilir. Bu da öz növbəsində tələblərin praktik biliklərinin artırılmasına mane olur.
Bəs, görəsən, tədris ilinin azaldılması təhsil keyfiyyətinin artmasına səbəb olacaqmı?
Mövzu ilə bağlı AzEdu.az-a açıqlama verən Təhsildə Təhlil və Kommunikasiyalar Mərkəzinin direktoru Kamran Əsədovun sözlərinə görə, universitetlərdə tədris ilinin azaldılması ilə bağlı məsələnin gündəmə gətirilməsi, xüsusilə 4 illik bakalavriat təhsilinin uzun müddət kimi qiymətləndirilməsi müəyyən səbəblərə əsaslanır:
“Bir çoxları hesab edir ki, bu müddət ərzində daha çox nəzəri biliklərə yer verilir, praktik bacarıqların inkişafına isə kifayət qədər vaxt ayrılmır. Bakalavriat təhsilinin 4 il olması bir çox ölkələrdə standartdır, lakin bu müddət müxtəlif ölkələrdə fərqli struktura malikdir. Məsələn, ABŞ-da bakalavriat proqramları ümumiyyətlə 4 il olsa da, Avropanın bəzi ölkələrində bu müddət 3 il ola bilər (məsələn, Birləşmiş Krallıqda). Buna görə də, Azərbaycan kimi ölkələrdə də bu müddətə ehtiyacın olub-olmaması beynəlxalq təcrübə və yerli reallıqlar çərçivəsində qiymətləndirilməlidir.
4 illik bakalavriat təhsili tələbələrə fundamental nəzəri biliklərin mənimsənilməsi üçün yetərli vaxt təmin edir. Bu müddət ərzində tələbələr yalnız ixtisas bilikləri deyil, həm də geniş spektrdə intellektual və analitik bacarıqlar qazanır. Xüsusilə akademik dünyada nəzəri biliklərin mənimsənilməsi daha çox əhəmiyyət kəsb edir, çünki bu, tələbələrin gələcəkdə akademik və ya tədqiqat sahələrində uğur qazanmalarına şərait yaradır.
Digər tərəfdən, bu modelin praktika ilə zənginləşdirilməsi vacibdir. Ali təhsil müəssisələrinin tənqid edilən əsas aspektlərindən biri də məhz praktik biliklərin yetersizliyidir. Universitetlərin nəzəri bilikləri praktik fəaliyyətlə balanslaşdırmaq üçün proqramlarını yenidən qurması zəruridir. Məsələn, Almaniyanın dual təhsil sistemi praktika ilə nəzəriyyəni mükəmməl şəkildə birləşdirir. Bu model tələbələrin həm iş təcrübəsi qazanmasını, həm də nəzəri bilikləri praktikada tətbiq etməsini təmin edir. Azərbaycan təhsil sistemi də belə bir yanaşmanı mənimsəyə bilər, burada tələbələr tədris müddətinin müəyyən dövrlərində real iş təcrübəsi əldə edərlər”.
Həmsöhbətimiz bildirib ki, tədris ilinin azaldılması zamanı bir digər risk isə ixtisasların lazımi dərinlikdə öyrədilməməsidir:
“Qısaldılmış tədris müddəti tələbələrə dərindən öyrənməni təmin etməyə bilər, bu isə onların gələcək iş həyatında kifayət qədər hazırlıqlı olmamasına gətirib çıxara bilər. Əksinə, nəzəriyyə və praktikanın uyğun bir şəkildə birləşdirildiyi proqramlar tələbələrin həm nəzəri, həm də praktik biliklərlə təchiz olunmasını təmin edər. Bu səbəbdən, tədris ilinin azaldılması məsələsi struktur dəyişiklikləri və məzmun yeniləmələri ilə dəstəklənməlidir.
Dünya təcrübəsi göstərir ki, müəyyən ölkələrdə təhsil proqramları praktik təcrübə ilə zənginləşdirildiyi halda, tədris müddətinin uzunluğu önəm daşımır. Finlandiyada, məsələn, tələbələr akademik bilikləri ilə yanaşı, real dünyada tətbiq etməyə yönəlmiş metodologiyalar vasitəsilə tədris alırlar. Bu model, tədris müddətindən asılı olmayaraq, keyfiyyətin ön plana çəkilməsini vurğulayır. Azərbaycan universitetləri də bu istiqamətdə islahatlar həyata keçirə bilər”.
K.Əsədov qeyd edib ki, universitetdə tədris müddətinin azaldılması məsələsi təkcə zamanla bağlı deyil, həm də tədrisin keyfiyyəti və məzmununun yenilənməsi ilə əlaqədardır:
“Bununla yanaşı, tədris müddətinin azaldılması zamanı təhsil keyfiyyətinə xələl gəlməməsi üçün tədris proqramlarının ciddi şəkildə yenidən qiymətləndirilməsi və nəzəriyyə ilə praktikanın uyğun şəkildə inteqrasiya olunması vacibdir. Gələcək təkliflərdən biri də "qısaldılmış təhsil + praktik təcrübə" modellərinin tətbiq edilməsi ola bilər, belə ki, tələbələr 3 illik nəzəri tədrisi tamamladıqdan sonra 1 illik praktik təcrübə keçmə imkanı əldə edərlər. Bu cür yanaşma tələbələrin həm nəzəri bilikləri möhkəmləndirməsinə, həm də praktik bacarıqlarını inkişaf etdirməsinə şərait yaradacaq.
Nəticə olaraq, ali təhsildə tədris müddətinin azaldılması məsələsi təkcə zamanla bağlı deyil, həm də tədrisin keyfiyyəti və məzmununun yenilənməsi ilə əlaqədardır. Tədris müddətinin qısaldılması tələbələrin praktiki hazırlığını artırmağa yönəlsə də, bu addım tədris proqramlarının yenidən qurulması və tədris məzmununun modernləşdirilməsi ilə müşayiət olunmalıdır”.
