Süni intellektin inkişafı artıq müasir dövrün ən əsas mövzularından biri kimi qəbul olunur. Onun gətirdiyi dəyişikliklər həyatımızın bütün sahələrində hiss edilir: təhsil, səhiyyə, iqtisadiyyat, media, sənaye və hətta gündəlik məişət işlərində. Süni intellekt bir tərəfdən insan əməyini yüngülləşdirir, sürət və dəqiqliyi artırır, digər tərəfdən isə bəzi peşələrin gələcəyini sual altına alır. Bu, təbiidir, çünki texnologiya tarixin bütün mərhələlərində insanların məşğulluq sahələrinə təsir göstərib. Necə ki, sənaye inqilabı dövründə əl əməyinə əsaslanan işlər maşınlarla əvəz olundu, bu gün də oxşar proses süni intellekt vasitəsilə həyata keçirilməkdədir.
Süni intellektin ən güclü tərəfi onun təkrarlanan, qaydalara əsaslanan və standart prosesləri insandan daha tez və səhvsiz yerinə yetirməsidir. Buna görə də yaxın on ildə informasiya emalı, arxivləşdirmə, sadə mühasibatlıq, kassir və kuryer xidməti kimi peşələrin əhəmiyyətli dərəcədə azalacağı proqnozlaşdırılır. Məsələn, bank sektorunda müştərilərin kredit qabiliyyətinin yoxlanılması, risklərin hesablanması və ilkin maliyyə analizləri artıq süni intellekt sistemləri tərəfindən həyata keçirilir. Sığorta şirkətləri də oxşar yanaşmadan istifadə edərək, qəza və risklərin avtomatik qiymətləndirilməsini təmin edirlər. İstehsalat sahəsində robotlaşdırılmış xətlər operatorların gördüyü bir çox işi əvəzləyir, xidmət sektorunda isə chatbotlar müştəri suallarına anında cavab verərək, bəzi texniki dəstək işçilərinin rolunu azaldır.
Lakin bütün bunlara baxmayaraq, süni intellekt insanı tamamilə əvəz edə bilmir. Çünki insanın malik olduğu yaradıcılıq, empatiya, emosional zəka və strateji düşünmə qabiliyyəti heç bir texnologiya ilə eyni səviyyədə təmin olunmur. Bu səbəbdən müəllimlik, həkimlik, psixologiya, incəsənət, idarəetmə və elmi tədqiqat sahələri daim insan faktoruna ehtiyac duyacaq. Süni intellekt burada yalnız dəstəkçi rolunu oynaya bilər. Məsələn, müəllimlər dərslərdə süni intellektdən istifadə edərək şagirdlər üçün fərdiləşdirilmiş təlim materialları hazırlaya bilərlər, amma şagirdlərlə empatik münasibət qurmaq, onların motivasiyasını artırmaq yalnız müəllimin bacarığıdır. Eyni qayda ilə həkimlər də süni intellektin verdiyi diaqnostik nəticələrdən istifadə edə bilərlər, amma xəstənin psixoloji vəziyyətini anlamaq və onunla ünsiyyət qurmaq yalnız insan həkimin bacarığıdır.
Süni intellekt həm də yeni peşələrin yaranmasına zəmin yaradır. Gələcəkdə ən çox tələbat olacaq peşələr sırasında süni intellekt mütəxəssisləri, məlumat analitikləri, kibertəhlükəsizlik ekspertləri, rəqəmsal transformasiya menecerləri və robot texnologiyaları üzrə mühəndislər mühüm yer tutacaq. Bununla yanaşı, biotexnologiya, gen mühəndisliyi, kosmik tədqiqatlar və enerji sektorunda çalışan mütəxəssislərə də tələbat artacaq. Süni intellekt etikası üzrə mütəxəssislər gələcəyin ən aktual peşələrindən biri olacaq, çünki texnologiyanın düzgün və etik istifadəsi bəşəriyyət üçün strateji əhəmiyyət daşıyır. Həmçinin, qlobal miqyasda əhalinin yaşlanması səhiyyə işçilərinə, psixoloqlara, sosial işçilərə və yaşlılara qayğı göstərən mütəxəssislərə ehtiyacı daha da artıracaq. Yaradıcılıq sahələri – oyun dizaynerləri, kontent yaradıcıları, yeni media mütəxəssisləri və mədəniyyət sənayesi işçiləri də daim aktual olaraq qalacaq, çünki insanın yaradıcılıq ehtiyacı heç vaxt süni intellektlə tam əvəz edilə bilməz.
Bütün bu proseslər göstərir ki, süni intellekt insanlara rəqib deyil, əksinə köməkçi vasitədir. Əsas məsələ insanların dəyişən əmək bazarına uyğunlaşmaq, yeni bilik və bacarıqlar qazanmaq, öyrənməyə daim açıq qalmaqdır. Texnologiyanı düzgün istiqamətdə istifadə edən, ona uyğunlaşan və daim özünü inkişaf etdirən insanlar gələcəyin iş dünyasında üstün mövqeyə sahib olacaqlar.
Nəticə etibarilə, süni intellekt bəzi peşələri sıradan çıxaracaq, amma eyni zamanda yeni peşələr yaradaraq, cəmiyyətin inkişafına mühüm töhfə verəcək. Əgər insan texnologiyanı yalnız rəqib kimi deyil, əməkdaşlıq vasitəsi kimi qəbul edərsə, gələcəyin iş dünyasında daha uğurlu ola bilər. Gələcəyin qalibləri süni intellektdən qorxmayan, onu öyrənməyi bacaran və yaradıcılıqla birləşdirən insanlar olacaq.
İlin gənc müəllimi müsabiqəsinin qalibi, ibtidai sinif müəllimi Təranə Nuriyeva
