“Bu gün Azərbaycanda orta məktəbi bitirən şagirdlərin təxminən 70 faizi yerli ali təhsil müəssisələrini seçsə də, qalan əhəmiyyətli hissə - yəni hər üç məzundan biri xarici universitetlərə üz tutur. Bu rəqəmlər bir tərəfdən beynəlxalq imkanların genişlənməsini göstərsə də, digər tərəfdən milli təhsil sistemi üçün ciddi siqnaldır. Belə geniş miqyasda xaricə üz tutma tendensiyası artıq adi bir seçim deyil – bu, sistemin içindən doğan etimadsızlığın və məmnuniyyətsizliyin nəticəsidir. Universitetlərə qəbul imtahanlarının günü-gündən çətinləşdirilməsi gənclərin xarici universitetlərə axını daha da sürətləndirəcək. Olmaz ki, biz bütün gənclərə doğma vətənlərində, öz universitetlərində təhsil almaq imkanı yaradaq?”.
Bu fikirləri AzEdu.az-a əməkdar elm xadimi, professor Şahlar Əsgərov deyib.
Professor bildirib ki, dünyanın bütün inkişaf etmiş ölkələrindədə gənclərin ali təhsilli olmasına çalışılır. Onlara yaşadıqları ölkədə ali təhsil alması üçün rahat, əlverişli şərait yaradılır ki, kənara, başqa dövlətə üz tutmasınlar. Azərbaycanda isə əksinədir. Əksər ölkələrdə ali təhsil almaq Azərbaycandan daha əlçatan və rahatdır. Çox ölkələrdə ali məktəbə qəbul olmaq bizdəki kimi çətin deyil. Hazırki qəbul imtahanları cəmiyyətin intellekt səviyyəsinin yüksəlməsinə, ali təhsilli gənclərin sayının artmasına əngəl olan bir prosedurdur.
Cənubi Koreyada orta məktəbi bitirən hər 100 uşağın 95-i ali məktəbə qəbul olur. Bizdə isə ölkənin orta təhsil müəssisələrini bitirən 100 məzundan 16-17-si ali məktəbə qəbul olur. Halbuki, 100 nəfərdən 50-si ali məktəbə qəbul olmalıdır. Gənclərə ali təhsil almaq üçün imkan yaradılmalıdır. Çətin test tapşırıqları, ağır suallarla uşaqları bu qədər stressə salmaq, inçitmək nəyə lazımdır. Ali məktəbə tələbə imtahan yolu ilə seçilməməlidir. Universitetdə təhsil almaq imtahanla olmalıdır. Güclü imtahan sistemi universitetlərdə formalaşdırılmalıdır. İndiki dönəmdə ciddi qəbul imtahanlarına ehtiyac yoxdur. Universitetlərdəki tədris və imtahan prosesi çətinləşdirilməlidir. Qoy tələbə universitetdə seçdiyi ixtisası üzrə imtahan olunsun. Unutmamalıyıq ki, savadlı, təhsili insanların çox olması, cəmiyyətin intellektual səviyyəsinin artmasına da səbəb olur. Hazırki sistemlə biz bunun qarşısını alırıq”.
Şahlar Əsgərov qeyd edib ki, əgər minlərlə gənc ölkə daxilində ali təhsil almaq əvəzinə, xarici təhsil müəssisələrini seçirsə, bu artıq fərdi seçim yox, sistemli problemlərin əlamətidir. Axı niyə 11 il Azərbaycan məktəblərində təhsil alan bir şagird universitet seçimi zamanı ölkəsinə yox, xaricə üstünlük verir? Bu sualın cavabı birbaşa etimad böhranı ilə bağlıdır:
“Xarici universitetlərdə oxuyan gənclərin çoxu sonradan ölkəyə qayıtmır. Bu isə yalnız təhsil itkisi deyil, həm də insan kapitalı itkisi deməkdir. Dövlət milyonlarla manat vəsaitlə on bir illik orta təhsil verir, amma bu sərmayənin bəhrəsini başqa ölkələr görür. Bəzən bu proses sadəcə “mühacirliyin təhsilli forması”na çevrilir. Bu prosesin qarşısını almaq üçün ali məktəbə qəbul modeli sadələşdirilməlidir. Başqa yol yoxdur".
Nərmin Qarazadə
