Frankfurt Höte Universitetinin geoloqu Dominik Şmittin rəhbərlik etdiyi bir qrup tədqiqatçı Beliz sahillərində yerləşən Böyük Mavi Dəliyin dibindən götürülmüş çöküntü nüvələrini analiz edərək son 5700 ildə tropik siklonların tezliyində əhəmiyyətli bir artımın baş verdiyini müəyyənləşdirib.
AzEdu.az “sciencealert.com” saytına istinadla xəbər verir ki, komanda 124 metr dərinlikdə yerləşən Böyük Mavi Dəliyin dibindən 30 metrlik çöküntü nüvəsi çıxarıb və bu nümunə üzərində apardıqları təhlil nəticəsində 694 fərqli təbəqə aşkarlayıblar. Bu təbəqələr Karib dənizinin cənub-qərbində fırtınaların tezliyinin artdığını göstərən bir göstərici kimi qiymətləndirilib.
Tədqiqatın nəticələrinə əsasən, son 5700 ildə tropik siklonların sayı tədricən artıb. Bu artım, əsasən, İntertropik Konvergensiya Zonasında baş verən dəyişikliklərlə əlaqələndirilib. Həmçinin son 20 ildə tropik siklonların tezliyi daha da yüksəlib və təbii iqlim dəyişkənliyini üstələyən bir tendensiya nümayiş etdirib. Bundan başqa, 21-ci əsrə dair proqnozlar göstərir ki, sənaye dövrünün təsiri ilə siklon tezliyi görünməmiş dərəcədə artacaq. Böyük Mavi Dəlik əslində minilliklər əvvəl yeraltı əhəngdaşı mağarası olub. Lakin son buzlaq dövründə dəniz səviyyəsinin yüksəlməsi nəticəsində onun tavanı çökərək indiki sualtı formaya çevrilib. Dəniz dibindəki oksigensiz mühit və sabit çöküntü şəraiti sayəsində burada toplanan materiallar uzun müddət toxunulmaz qalıb. Bu xüsusiyyət onu iqlim tarixi üçün nadir bir arxiv halına gətirir.
D.Şmittin sözlərinə görə, çöküntü təbəqələri ağac halqaları kimi müəyyən bir ardıcıllıqla formalaşır. Daha iri və fərqli rəngdə olan təbəqələr siklonların gətirdiyi materialları göstərir. Tədqiqatçılar bu təbəqələrin sıxlığını və xarakterini analiz edərək iqlim dəyişikliyinin siklon tezliyinə təsirini qiymətləndiriblər. Araşdırma göstərir ki, tropik siklonların yaranma tezliyi iqlim dəyişikliyi ilə birbaşa əlaqəlidir. Frankfurt Höte Universitetinin biosedimentoloqu Eberhard Qişlerin hesablamalarına görə, 21-ci əsrdə bu bölgədən təxminən 45 tropik tufan və qasırğa keçə bilər. Bu göstərici keçmiş minilliklərdə müşahidə olunan təbii dəyişkənlik səviyyəsindən xeyli yüksəkdir. Bu tapıntılar iqlim dəyişikliyinin fəsadlarını daha yaxşı anlamaq və fırtına risklərinə qarşı tədbirlər görmək baxımından vacibdir. Tədqiqatçılar gələcək araşdırmaların siklonların intensivliyi və trayektoriyası üzərində də fokuslanmasının vacib olduğunu vurğulayırlar.
Araşdırma Böyük Mavi Dəliyin təkcə bir sualtı möcüzə olmadığını, həm də iqlim tarixi haqqında dəyərli məlumatlar saxlayan nadir ekosistemlərdən biri olduğunu sübut edir.
