"Qış aylarında məktəbə erkən getmək zərurəti, xüsusilə də uşaqların yuxudan normal doymaması, onların məktəbdəki fəaliyyətinə də mənfi təsir göstərir".
Bu sözləri AzEdu.az-a açıqlamasında ADPU-nun Təhsildə Təhlil və Kommunikasiyalar Mərkəzinin direktoru Kamran Əsədov qeyd edib.
O, bildirib ki, yuxunun insan inkişafı və sağlamlığı üçün böyük əhəmiyyət kəsb etdiyi məlumdur:
"2016-cı ildə Nazirlər Kabineti tərəfindən yay və qış vaxtına keçidin ləğv edilməsi qərarı müxtəlif sahələrdə, o cümlədən təhsil və ictimai səhiyyə sahələrində bir sıra mənfi təsirlər yaratmışdır. Xüsusilə, 1.6 milyon məktəb şagirdinin qış aylarında erkən saatlarda, hava işıqlanmamış evdən çıxması ciddi problemlər yaradır.
Uşaqların yuxu rejimi və psixoloji sağlamlığı üzərindəki mənfi təsirləri bu qərarın yenidən nəzərdən keçirilməsini zəruri edir. Yuxunun insan inkişafı və sağlamlığı üçün böyük əhəmiyyət kəsb etdiyi məlumdur. Xüsusilə, məktəbəqədər və məktəb yaşlı uşaqların inkişafı üçün səhər yuxusu kritikdir.Tədqiqatlar göstərir ki, erkən yaşlarda keyfiyyətli yuxu almaq uşaqların kognitiv inkişafı və diqqət toplamaq qabiliyyəti üçün vacibdir. Məşhur nevrolog Matthew Walker öz araşdırmalarında belə qeyd edir:
“Yuxu beynin optimal fəaliyyət göstərməsi üçün əsas şərtdir. Erkən yuxu itkisi uşaqlarda diqqət və öyrənmə qabiliyyətinə ciddi mənfi təsir göstərə bilər.”Walker və digər mütəxəssislərin apardığı tədqiqatlar göstərir ki, yuxu çatışmazlığı uşaqlarda aqressivliyin, əsəb gərginliyinin və zehni yorğunluğun artmasına səbəb olur".
Həmsöhbətimiz vurğulayıb ki, qış aylarında saatların geri çəkilməməsi səbəbindən günün işıqlı saatları ilə insanların fəaliyyət vaxtları arasında uyğunluq pozulur:
"Buna görə də, uşaqların təbii bioloji ritmlərini qorumaq və onlara normal yuxu vaxtı təmin etmək təhsilin keyfiyyətini artırmaq baxımından vacibdir.
Qış aylarında saatların geri çəkilməməsi səbəbindən günün işıqlı saatları ilə insanların fəaliyyət vaxtları arasında uyğunluq pozulur. Bu, yalnız uşaqların yuxu rejimi ilə bağlı problemlərə deyil, həm də sosial adaptasiyaya və məhsuldarlığa mənfi təsir göstərə bilər. İnsan bioloji saatı təbii gün işığı ilə sinxronlaşmışdır və bu balansın pozulması nəticəsində bioloji ritmlərdə dəyişikliklər baş verir.
Müxtəlif ölkələrdə aparılan tədqiqatlar, xüsusilə də Skandinaviya ölkələrində, göstərir ki, qış aylarında qaranlıq saatlarda məktəbə getmək uşaqlarda depressiya və yuxu pozuntularının artmasına səbəb olur. Harvard Universitetinin tədqiqatçısı Charles Czeisler qeyd edir:
“İnsan bioloji saatı gün işığı ilə sinxronlaşdırıldıqda, onun məhsuldarlığı və sağlamlığı daha yaxşı qorunur. Qış vaxtına keçidin ləğvi bu təbii sinxronizasiyanı pozur və xüsusilə uşaqlarda bioloji ritmlərin disbalansına səbəb olur.”
Qış aylarında məktəbə erkən getmək zərurəti, xüsusilə də uşaqların yuxudan normal doymaması, onların məktəbdəki fəaliyyətinə də mənfi təsir göstərir.Araşdırmalar göstərir ki, az yatan uşaqların diqqət toplamaq, öyrənmə qabiliyyəti və sinifdə iştirak səviyyəsi əhəmiyyətli dərəcədə aşağı olur. Bundan başqa, belə uşaqların məktəbdə daha əsəbi və aqressiv olması da təbii qarşılanır.
Finlandiyada aparılan bir tədqiqat göstərmişdir ki, qış aylarında daha gec işıqlanan günlərdə məktəbə başlama vaxtı gecikdirildikdə şagirdlərin dərsdə iştirakları və ümumi təhsil keyfiyyəti yüksəlmişdir. Belə halların nəzərə alınması Azərbaycan məktəblərində də effektiv ola bilər".
K.Əsədov söyləyib ki, hava şəraiti qış aylarında daha sərt keçdiyindən, dövlət və təhsil orqanları təcili tədbirlər üçün daha çevik davranış mexanizmləri yaratmalıdırlar:
"Bu məlumatlar və tədqiqatlar əsasında, Azərbaycanda saatların qış və yay vaxtına keçidinin yenidən tətbiq olunması məsələsi həyata keçirilməlidir. Bir sıra təkliflər bu məsələnin həllində nəzərə alına bilər. Belə ki, saat əqrəblərinin qış aylarında geri çəkilməsi uşaqların daha gec saatlarda hava işıqlanandan sonra məktəbə getmələrini təmin edəcək. Bu, onların daha yaxşı yuxu almasına və psixoloji sağlamlığını qorumasına kömək edəcək. Qış aylarında məktəblərin başlama saatlarının gün işığı ilə sinxronlaşdırılması tədris keyfiyyətini və şagirdlərin rifahını artıracaq.
Hava şəraiti qış aylarında daha sərt keçdiyindən, dövlət və təhsil orqanları təcili tədbirlər üçün daha çevik davranış mexanizmləri yaratmalıdırlar. Bu, həm məktəblərin başlanma vaxtlarını, həm də tədris proqramlarını müvəqqəti dəyişdirə bilər.
Nəticə olaraq, yay və qış vaxtı keçidinin bərpa olunması, uşaqların fiziki və zehni sağlamlığını qorumaq və onların təhsil mühitini yaxşılaşdırmaq baxımından əhəmiyyətlidir. Məktəblərin qış rejimi üçün uyğunlaşdırılması şagirdlərə həm rahat tədris prosesi, həm də sağlam həyat təmin edəcəkdir. Bu yanaşma yalnız təhsilin keyfiyyətini artırmayacaq, həm də gələcək nəsillərin rifahını daha yüksək səviyyədə qorumağa xidmət edəcək".
