Bağça müdirlərinin diaqnostik qiymətləndirilmədə zəif nəticə göstərməsi təkcə fərdi hazırlıq səviyyəsi ilə deyil, uzun illər ərzində məktəbəqədər təhsil sistemində formalaşmış struktur və məzmun problemləri ilə əlaqədardır. Təhlil göstərir ki, bu nəticə bir “uğursuzluq göstəricisi” yox, daha çox sahənin real vəziyyətinin dürüst mənzərəsidir. Əgər bu gün bağça rəhbərlərinin bir hissəsi imtahanda nəzəri suallarda çətinlik çəkirsə, bu, illərlə davam edən praktika yönümlü, amma elmi-pedaqoji əsaslardan uzaq idarəçilik modelinin nəticəsidir.
Bu fikirləri təhsil eksperti Kamran Əsədov AzEdu.az-a açıqlamasında bildirib.
"“Məktəbəqədər təhsil haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa əsasən, bu mərhələnin əsas məqsədi uşaqlarda idrak, nitq, sosial və emosional bacarıqları inkişaf etdirmək, onları ibtidai təhsilə hazırlamaqdır. Lakin bu məqsədin icrası yalnız praktik bacarıqlarla məhdudlaşa bilməz. Qanunun 10-cu maddəsində göstərilir ki, məktəbəqədər təhsil müəssisələrinin rəhbərləri təhsil və tərbiyə prosesinin keyfiyyətinə, sağlamlıq və təhlükəsizlik tələblərinə riayətə, pedaqoji kadrların fəaliyyətinə görə məsuliyyət daşıyırlar. Bu isə idarəçidən nəzəri, hüquqi, psixoloji və metodoloji biliklərin kompleks tətbiqini tələb edir. Deməli, bu biliklərin testlə yoxlanılması tamamilə əsaslıdır.
Diaqnostik qiymətləndirmə nəticələrinin aşağı olması müəyyən mənada gözlənilən idi, çünki Azərbaycanda bu imtahan ilk dəfə həyata keçirilir. Rəqəmlər göstərir ki, ölkə üzrə yüzlərlə bağça müdirindən əhəmiyyətli hissə 50 bal həddini keçə bilməyib. Lakin bu nəticələr neqativ kimi yox, inkişaf üçün başlanğıc nöqtəsi kimi qəbul edilməlidir. Elm və Təhsil Nazirliyinin bu təşəbbüsü sistemin şəffaflığını artırmaq, qərarların emosiyaya deyil, faktlara əsaslanması üçün ciddi bir addımdır.
Nazirlik tərəfindən tətbiq edilən bu qiymətləndirmə beynəlxalq təcrübəyə tam uyğundur. Məsələn, Estoniyada məktəbəqədər təhsil müəssisələrinin rəhbərləri hər üç ildən bir peşəkar inkişaf sınağından keçir və nəticələrə əsasən fərdi inkişaf planları hazırlanır. Finlandiyada isə bağça rəhbəri olmaq üçün təkcə pedaqoji təhsil deyil, əlavə olaraq idarəetmə və psixologiya sahəsində magistr dərəcəsi də tələb olunur. Azərbaycanda bu addım gecikmiş, amma çox vacib qərardır.
Təhlil göstərir ki, uzun illər ərzində bağça rəhbərlərinin əksəriyyəti daha çox təşkilati və təsərrüfat işləri ilə məşğul olub, pedaqoji prosesin idarə edilməsinə elmi yanaşma formalaşmayıb. Bu, nəticə etibarilə uşaqların erkən yaş təhsili keyfiyyətinə, müəllim-müdir münasibətlərinə və valideynlərlə əməkdaşlığa da mənfi təsir göstərib. İndi keçirilən qiymətləndirmə məhz bu boşluğu doldurmağa yönəlib.
Müsbət tərəfi odur ki, bu proses bağça rəhbərlərinin öz peşəkar inkişaf planlarını müəyyənləşdirməsinə imkan verəcək. Hər bir rəhbər nəticələrinə əsasən fərdi təlim və mentorluq proqramlarına cəlb ediləcək. Bu, həm də kadr siyasətində obyektivliyi artıracaq. Digər tərəfdən, bu qiymətləndirmə nəticəsində bəlli olacaq ki, hansı bölgələrdə idarəetmə bacarıqları zəifdir, hansı istiqamətdə əlavə təlimlərə ehtiyac var.
Mənfi tərəfi odur ki, bəzi rəhbərlər bu prosesi “cəza” kimi qəbul edir və nəticələrini imtahanın formatı ilə izah etməyə çalışır. Halbuki təhsil islahatlarının məqsədi kiminsə yerini dəyişmək deyil, sistemin keyfiyyətini artırmaqdır. Bu mərhələdə kommunikasiya və dəstək mexanizmlərinin gücləndirilməsi vacibdir ki, müdirlər bu prosesi inkişaf şansı kimi görsünlər".
Dünya təcrübəsi nə deyir?
"Xarici ölkələrdə məktəbəqədər idarəçilərin davamlı qiymətləndirilməsi təhsilin keyfiyyətinə birbaşa təsir edən amil kimi qəbul olunur. UNICEF və UNESCO-nun 2023-cü il hesabatlarına görə, məktəbəqədər təhsildə idarəetmə bacarığı yüksək olan ölkələrdə məktəb hazırlığı indeksi 27% daha yüksəkdir. Azərbaycanda da bu istiqamətdə diaqnostik qiymətləndirmənin aparılması ölkənin “2027–2030-cu illərdə sosial-iqtisadi inkişaf strategiyası”nda qeyd edilən insan kapitalının gücləndirilməsi hədəfləri ilə üst-üstə düşür.
Hesab edirəm ki, bu imtahan bağça müdirlərini zəif göstərmək üçün deyil, onları gücləndirmək üçün keçirilir. Elm və Təhsil Nazirliyinin bu təşəbbüsü sistemdə real vəziyyəti üzə çıxarmaq, idarəçilərin potensialını ölçmək və gələcəkdə təlimlərlə inkişaf etdirmək baxımından çox müsbət addımdır. Əsas məsələ indi bu nəticələrə əsaslanaraq davamlı təlimlərin, sertifikasiya proqramlarının və idarəetmə standartlarının hazırlanmasıdır. Bu prosesin sonunda bağçalar daha effektiv idarə olunan, pedaqoji baxımdan güclü və uşaqlar üçün daha keyfiyyətli mühitə çevriləcək".
